Ταλαντούχος, ευρηματικός, τολμηρός και πρωτοπόρος, ο Γιάννης Δαλιανίδης ήταν εμβληματική φυσιογνωμία του ελληνικού κινηματογράφου και της Φίνος Φιλμ. Με γνήσια φιλμική διαίσθηση και τόλμη συνέβαλλε καταλυτικά τη δεκαετία του 1960 στην εγχώρια κινηματογραφία τόσο ως σκηνοθέτης όσο και ως σεναριογράφος. Υπήρξε ο απόλυτος μετρ των μιούζικαλ και της μουσικής κωμωδίας, αφού κατάφερε με πενιχρά μέσα να γυρίσει θεαματικές ταινίες που δεν είχαν να ζηλέψουν τίποτα από τις αντίστοιχες ξένες. Τόλμησε να γράψει σενάρια και να δημιουργήσει έργα, με τα οποία άγγιξε θέματα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας και των ανθρώπινων σχέσεων μέσα από μια σχεδόν νεορεαλιστική ματιά. Κι επίσης ανέδειξε μια πλειάδα ηθοποιών, οι οποίοι συνέθεσαν αργότερα το star system της εποχής τους.

Το αποτύπωμα του Γιάννη Δαλιανίδη είναι πραγματικά σπάνιο και ανεξίτηλο, καθώς παραμένει ο εμπορικότερος σκηνοθέτης στην ιστορία της ελληνικής κινηματογραφίας και ο άνθρωπος που έθεσε τα θεμέλια του καλού και σοβαρού εμπορικού σινεμά που έχει συντροφεύσει και ψυχαγωγήσει γενιές Ελλήνων.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και μεγάλωσε από ενός έτους με θετούς γονείς. Από μικρή ηλικία έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για το χορό και τον κινηματογράφο κι όπως έλεγε ο ίδιος «σε ό,τι καλλιτεχνικό, τρύπωνα». Σε ηλικία 9 χρονών ξεκινά να εμφανίζεται σε παραστάσεις παιδικού θεάτρου με δάσκαλο επί τέσσερα χρόνια τον Γιάννη Κοπανά, καθηγητή της Δραματικής Σχολής του Ωδείου Θεσσαλονίκης. Όμως, οι πρώτες του εμπειρίες ως θεατής μπροστά στο κινηματογραφικό «πανί» στα θερινά σινεμά της πλατείας Αριστοτέλους ήταν εκείνες που τον σημάδεψαν, κάτι που θυμόταν ως το τέλος της ζωής του λέγοντας «Ήταν μαγευτικό αυτό. Με χάραξε, και από εκεί ξεκίνησαν όλα».

Το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τον βρίσκει σε εφηβική ηλικία να φεύγει για το Βελιγράδι κι στη συνέχεια για τη Βιέννη. Εκεί μπαίνει σε καλλιτεχνικούς κύκλους, μαθαίνει χορό και γοητεύεται από την επαφή του με τις νέες μουσικές τάσεις. Επιστρέφει στην Ελλάδα τα Χριστούγεννα του 1942 έχοντας «φέρει» μαζί του από την Αυστριακή πρωτεύουσα το ψευδώνυμο «Γιάννης Νταλ». Ουσιαστικά το καλλιτεχνικό του ντεμπούτο γίνεται το 1946 στη Θεσσαλονίκη ως χορευτής σε κέντρα και θεατρικές σκηνές με παρτενέρ την Τερέζα Καράλη.

Εκείνη τη χρονιά κατεβαίνει στην Αθήνα με όρεξη να μπει στα κινηματογραφικά πλατό. Βρίσκει τον Φίνο και καταλήγει να κάνει ένα πέρασμα ως κομπάρσος στην ταινία «Πρόσωπα Λησμονημένα» του Γιώργου Τζαβέλλα. Η εμπειρία στο γύρισμα αυτό και η αδυναμία να πάρει ρόλους σε άλλες ταινίες τον απογοητεύουν και επιστρέφει στην πόλη του. Εκεί θα συνεχίσει με δουλειές στο μουσικό θέατρο, ενώ στην πορεία θα κάνει και δικούς του μικρούς θιάσους με τον Κώστα Χατζηχρήστο, τη Ζωή Νάχη και τις αδελφές Ζωζώ και Βάσω Σαπουντζάκη.

Το 1949 κάνει μια νέα προσπάθεια να στεριώσει στην Αθήνα. Θα έχει αυτή τη φορά ένα σύμμαχο στο πρόσωπο του Ορέστη Λάσκου που τον βοηθά και τον ανεβάζει στη σκηνή του Αλκαζάρ. Από εκεί και πέρα θα συνεχίσει με εμφανίσεις σε δημοφιλή βαριετέ της Αθήνας και του Πειραιά πριν αναγκαστεί να σταματήσει για να εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Μόνο που για τον Γιάννη Δαλιανίδη ο στρατός θα είναι μια ευκαιρία να συνεχίσει ως ηθοποιός, χορευτής και διασκεδαστής με θιάσους για την ψυχαγωγία των στρατιωτών. Και στο στρατό θα γνωρίσει τον Δημήτρη Αθανασιάδη που αργότερα θα τον βοηθήσει στο πέρασμα στον κινηματογράφο.

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Μετά την απόλυσή του από το στρατό ο Γιάννης Δαλιανίδης ξαναμπαίνει στο χώρο του βαριετέ και του μουσικού θεάτρου. Το 1953 γίνεται μέλος του ΣΕΗ και τα χρόνια που ακολουθούν συμμετέχει σε πολλές επιθεωρήσεις του θεάτρου Περοκέ ως ηθοποιός, χορευτής και χορογράφος. Θα σταματήσει από το θέατρο όταν το 1957 κάνει το βήμα να περάσει πίσω από τις κάμερες και να γίνει σεναριογράφος και λίγο αργότερα σκηνοθέτης.

Θα χρειαστεί να περάσουν δέκα και πλέον χρόνια κινηματογραφικής αποθέωσης για να επιστρέψει ο Γιάννης Δαλιανίδης στο θέατρο το 1970, αυτή τη φορά ως σκηνοθέτης ανεβάζοντας το θρυλικό «Μαριχουάνα Στοπ». Θα ακολουθήσουν για τα επόμενα χρόνια λίγες αλλά επιτυχημένες παραστάσεις («Το Κοροϊδάκι της Πριγκιπέσσας», «Οι Εραστές του Ονείρου», «Ένας Δημοκράτης Χορεύει», «Θέλω Έρωτα Όχι Πόλεμο») πριν αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Μετά από εκείνο το φευγαλέο πέρασμα στα «Πρόσωπα Λησμονημένα» το 1946 κι ένα σύντομο ρολάκι στο «Δυο Κόσμοι» το 1949, πέρασαν αρκετά χρόνια για να βρεθεί ξανά ο ηθοποιός Γιάννης Νταλ μπροστά από κινηματογραφική κάμερα. Τον πρώτο πρωταγωνιστικό ρόλο στον κινηματογράφο τον παίρνει από τον φίλο του Δημήτρη Αθανασιάδη στα «Τρία Παιδιά Βολιώτικα» το 1957. Παράλληλα με τους ρόλους που υποδύεται, ο Γιάννης Δαλιανίδης ξεκινά να γράφει σενάρια που βρίσκουν το δρόμο τους για τη μεγάλη οθόνη το 1958 («Το Τρελοκόριτσο», «Οι Καυγατζήδες», «Ο Μιμίκος και η Μαίρη»). Την ίδια χρονιά ο Δημήτρης Δαδήρας εμπιστεύεται στον Δαλιανίδη για να κάνει τη χορογραφία και να σκηνοθετήσει όλο το μουσικό μέρος της ταινίας «Χαρούμενοι Αλήτες». Και κάπως έτσι το 1959 έρχεται η πρώτη του ολοκληρωμένη σκηνοθετική δουλειά με την ταινία «Η Μουσίτσα» έχοντας την Αλίκη Βουγιουκλάκη στον πρωταγωνιστικό ρόλο και καταγράφοντας μεγάλη εμπορική επιτυχία. Ακολούθησαν τα έργα «Λαός και Κολωνάκι (1959)», «Τ’ Αγόρι που Αγαπώ (1960)», «Ένας Βλάκας και Μισός (1960)» και το «Κοροϊδάκι της Δεσποινίδος» (1960). Η επιτυχημένη αυτή πορεία τον εδραιώνει και φέρνει το επόμενο μεγάλο βήμα.

Το 1961 ο Φιλοποίμην Φίνος τον καλεί στη Φίνος Φιλμ, δημιουργώντας την πιο αποδοτική συνεργασία στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Πρώτες ταινίες αυτής της συνεργασίας είναι τα «Ζητείται Ψεύτης» και «Ο Σκληρός Άντρας», όμως παράλληλα ο Δαλιανίδης γράφει και σκηνοθετεί μια πρωτοπόρα ταινία νεορεαλιστικού χαρακτήρα στην οποία πραγματεύεται ευαίσθητα θέματα της νεολαίας περιλαμβάνοντας σκηνές με τολμηρό (για τα δεδομένα της εποχής) γυμνό. Ο «Κατήφορος» κάνει πρεμιέρα το Δεκέμβριο του 1961 και σπάει τα ταμεία, ενώ η καλλονή νεαρή πρωταγωνίστρια, Ζωή Λάσκαρη, εντυπωσιάζει στο ντεμπούτο της, αναστατώνει τον ανδρικό πληθυσμό με την θηλυκότητά της και δικαιώνει τον Δαλιανίδη για την επιλογή του να τη «ρίξει στα βαθιά».

Οι επιτυχίες διαδέχονται η μία την άλλη, ο «Νόμος 4000» (1962) ταράζει τα νερά και στις αρχές του 1963 ο Γιάννης Δαλιανίδης κάνει το βήμα που σκεφτόταν από καιρό. Με την ενθάρρυνση του Φιλοποίμενα Φίνου, γυρίζει το «Μερικοί το Προτιμούν Κρύο», το πρώτο από μια σειρά λαμπερών μιούζικαλ που θα ακολουθούσαν την επόμενη δεκαετία. Έχοντας πια την ασφάλεια και τη στήριξη που του παρείχε η Φίνος Φιλμ σε υλικοτεχνικό επίπεδο, προσάρμοσε με μαεστρία το δημοφιλές Αμερικάνικο είδος στα Ελληνικά ήθη και δημιούργησε ένα αξεπέραστο μέχρι σήμερα μοντέλο μουσικού ψυχαγωγικού κινηματογράφου: έντονα χρώματα, εντυπωσιακές χορογραφίες, αθάνατα τραγούδια, κοσμοπολίτικα μέρη, θάλασσα, νεανική αθωότητα και ζωηράδα, απολαυστικές ατάκες. Οκτώ καθαρόαιμα μιούζικαλ («Μερικοί το Προτιμούν Κρύο», «Κάτι να Καίει», «Κορίτσια για Φίλημα», «Ραντεβού στον Αέρα», «Οι Θαλασσιές οι Χάντρες», «Γοργόνες και Μάγκες», «Μια Κυρία στα Μπουζούκια», «Μαριχουάνα Στοπ») όλα σε μουσική Μίμη Πλέσσα και αρκετές κωμωδίες με έντονο το μουσικοχορευτικό στοιχείο είναι οι ταινίες που, όσες φορές και να προβληθούν στη μικρή οθόνη, δεν χάνουν καθόλου από τη λάμψη και τη δροσιά τους. Τρεις από τις ταινίες του στην Φίνος Φιλμ ήρθαν πρώτες σε εισπράξεις εισιτηρίων τη χρονιά που προβλήθηκαν, ενώ η ταινία «Οι Θαλασσιές οι Χάντρες» έφτασε μέχρι τις Κάννες.

Σε όλη αυτή την διαδρομή ο Γιάννης Δαλιανίδης δεν ξέχασε την πόλη που γεννήθηκε και την αποτύπωσε με κάθε ευκαιρία στις ταινίες του («Χριστίνα», «Ο Ατσίδας», «Κάτι να Καίει», «Τέντυ Μπόι Αγάπη Μου»). Παράλληλα απέδειξε πως είχε αλάθητο κινηματογραφικό αισθητήριο και “μάτι” στο να εντοπίζει νέα ταλέντα. Ήταν εκείνος που με τις ταινίες του καθιέρωσε στην καρδιά του κοινού ηθοποιούς όπως η Ρένα Βλαχοπούλου, η Μάρθα Καραγιάννη, ο Νίκος Κούρκουλος, η Μαίρη Χρονοπούλου και ο Κώστας Βουτσάς. Και φυσικά ήταν εκείνος που ανέδειξε νέους πρωταγωνιστές δίνοντάς τους τον πρώτο ρόλο της καριέρας τους. Ανάμεσά τους η Ζωή Λάσκαρη, η Έλενα Ναθαναήλ, η Χλόη Λιάσκου, η Νόρα Βαλσάμη, ο Λάκης Κομνηνός, η Μπέτυ Λιβανού, ο Χρήστος Νομικός και τόσοι ακόμα.

Από τις 78 κινηματογραφικές ταινίες της καριέρας του Γιάννη Δαλιανίδη οι 60 γυρίστηκαν στη Φίνος Φιλμ: αξέχαστες κωμωδίες, πρωτοποριακά δράματα, ονειρεμένα μιούζικαλ συνθέτουν ένα λαμπρό απολογισμό αυτής της πορείας. Μιας πορείας που ολοκληρώθηκε στην τελευταία ταινία της εταιρίας, «Ο Κυρ Γιώργης Εκπαιδεύεται» (1977) με πρωταγωνιστή τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο και έμπνευση από τη δική του δημοφιλή τηλεοπτική σειρά «Λούνα Παρκ».

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ήταν παρών στο τελευταίο κύμα εμπορικών επιτυχιών του ελληνικού κινηματογράφου με ταινίες που σημείωσαν εισπρακτική επιτυχία πριν την ισοπεδωτική έλευση της βιντεοκασέτας. Με τα «Τσακάλια» (1981), «Βασικά… Καλησπέρα Σας» (1982), «Η Στροφή» (1982), «Καμικάζι Αγάπη Μου» (1983), «Όταν οι Ρόδες Χορεύουν» (1984) κι άλλες της ίδιας περιόδου, όχι μόνο έφερε τον κόσμο στις αίθουσες αλλά σύστησε στο κοινό μια νέα φουρνιά πρωταγωνιστών.

Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

Ήδη από τη δεκαετία του 1970 ο Γιάννης Δαλιανίδης πέρασε και στην τηλεοπτική σκηνοθεσία, με το ντεμπούτο του στη μικρή οθόνη να είναι σαρωτικό, με το θρυλικό «Λούνα Πάρκ» που παίζονταν από το 1974 έως το 1981 έχοντας τον Διονύση Παπαγιάννόπουλο στον κεντρικό ρόλο. Η συνέχεια ήταν εξίσου επιτυχημένη με σειρές όπως «Τα Καθημερινά», «Τα Λιονταράκια του Κυρ Ηλία», «Οδός Ανθέων», «Το Ρετιρέ» και οι «Μικρομεσαίοι». Σήμα κατατεθέν του ήταν οι τηλεοπτικοί ρόλοι που έπλαθε και ανέθετε σε αγαπημένους ηθοποιούς του ελληνικού κινηματογράφου. Υποδειγματική (και έξω από τη συνήθη μανιέρα του) ήταν η τηλεοπτική μεταφορά που έκανε στο «Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή το 1995.
Τελευταία του σκηνοθετική δουλειά του ήταν το 2000 με την τηλεοπτική σειρά «Μικρές Αμαρτίες».

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Το 2002 του απονεμήθηκε στο πλαίσιο τιμητικής εκδήλωσης το βραβείο Χρυσός Αλέξανδρος από το 43ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για τη συνολική του προσφορά στον κινηματογράφο. Ο Γιάννης Δαλιανίδης δάκρυσε παραλαμβάνοντας το βραβείο από τα χέρια του Θόδωρου Αγγελόπουλου, λίγα μέτρα από το σπίτι όπου είχε γεννηθεί.

ΘΑΝΑΤΟΣ

Ο Γιάννης Δαλιανίδης πέθανε στις 16 Οκτωβρίου του 2010, σε ηλικία 86 ετών.