Με επιβλητική φυσιογνωμία, στεντόρεια και καθαρή φωνή, αριστοκρατικό αέρα και έξοχες ερμηνείες, ο Μάνος Κατράκης ήταν ένας ηθοποιός με σπάνιο ταλέντο και κορυφαία προσωπικότητα στο εγχώριο καλλιτεχνικό στερέωμα. Πρωταγωνιστής και θιασάρχης του θεάτρου, διανοητής της τέχνης και των γραμμάτων, είχε μια αξιοσημείωτη παρουσία και στον ελληνικό κινηματογράφο, κερδίζοντας το πλατύ κοινό αλλά και τον πιο απαιτητικό κριτικό.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

Γεννήθηκε στο Καστέλι Κισσάμου στην Κρήτη το 1908 και είχε τρεις μεγαλύτερες αδελφές. Σε ηλικία δέκα ετών ήρθε στην Αθήνα με την μητέρα και τις αδελφές του, ενώ ο πατέρας του παρέμεινε στην Κρήτη και τους έστελνε χρήματα όποτε μπορούσε. Πέρασαν δύσκολα χρόνια αλλά κατάφερε να ολοκληρώσει το σχολείο και να μπει στην σχολή ασυρματιστών. Λίγα χρόνια αργότερα αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα ναυτικά του σχέδια λόγω ενός ατυχήματος της μητέρας του που τον κράτησε πίσω. Με αυτή την συγκυρία, εντελώς από τύχη, όπως έχει δηλώσει ο ίδιος, ο Μάνος Κατράκης έγινε ξαφνικά ηθοποιός.

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Ήταν Ιούνιος του 1928 όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε θεατρική σκηνή στην Αθήνα. Μαγεύτηκε από τον ελεύθερο αυτό χώρο και συνέχισε να συμμετέχει σε παραστάσεις τοπικών θιάσων, όπως ο «Θίασος των Νέων» του Ανδρέα Παντόπουλου. Αμέσως μετά, χάρη στην βοήθεια του συγγραφέα Θόδωρου Συνοδινού έκανε το επίσημο ντεμπούτο του με τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη. Το 1931 έκανε το άλμα, με τη συνεργασία του στο Εθνικό Θέατρο, ανοίγοντας το δρόμο της καταξίωσης, παίζοντας δίπλα στους σημαντικότερους ηθοποιούς της εποχής, όπως τον Μινωτή, την Παξινού, τον Βεάκη και άλλους. Ακολούθησαν συνεργασίες με κορυφαίους θιάσους, όπως του Μήτσου Μυράτ, του Λουδοβίκου Λούη, του Βασίλη Αργυρόπουλου, για να επανέλθει στο Εθνικό το 1935.

Συνέχεια είχε το κάλεσμα της πατρίδας το 1940. Ζει συγκλονιστικές στιγμές στο μέτωπο, στην πρώτη γραμμή ενάντια στον ιταλικό στρατό, και επιστρέφοντας στην Αθήνα το 1941 βιώνει το δράμα της κατοχής. Όμως δεν εγκαταλείπει το θέατρο παρά τις δυσκολίες. Το 1942 δημιουργεί το πρώτο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (Λαϊκο Θέατρο Βορείου Ελλάδος) με τους Ελένη Χατζηαργύρη, Παντελή Ζερβό, Γιάννη Αυλωνίτη, Κώστα Παππά, Ντόρα Βολονάκη και πολλούς άλλους, σε μια προσπάθεια να κρατήσει μακριά τον Βουλγάρικο θίασο από την Θεσσαλονίκη.

Το 1947 και ενώ έπαιζε στην παράσταση «Βαθιές είναι οι Ρίζες» στο θέατρο Κοτοπούλη, τον συλλαμβάνουν και του ζητάνε να υπογράψει δήλωση μετάνοιας λόγω της σχέσης του με τον ΕΑΜ. Αφήνεται ελεύθερος προσωρινά, χάρη στην παρέμβαση του επιχειρηματία Δημήτρη Χέλμη, αλλά λίγες μέρες αργότερα συλλαμβάνεται πάλι και εξορίζεται. Όταν επέστρεψε to 1952, είχε να αντιμετωπίσει τη μετεμφυλιακή ατμόσφαιρα που άφηνε βαριά τη σκιά της στην ελληνική κοινωνία. Ωστόσο, όταν πρωταγωνίστησε στον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου στο θέατρο των Δελφών, καθήλωσε τους θεατές με την ερμηνεία του και δέχτηκε τα συγχαρητήρια από τον ίδιο τον Βασιλιά που την παρακολουθούσε.

Το 1955 ίδρυσε το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο και το 1977 το Μικρό Λαϊκό Θέατρο. Μέχρι το 1967 ανέβασε πολλές αξιόλογες παραστάσεις, αρχικά του ελληνικού ρεπερτορίου και σποραδικά του ξένου, κάνοντας και περιοδείες στην επαρχία, στην Κωνσταντινούπολη και στην Κύπρο. Η δικτατορία έκλεισε το θέατρο του, ωστόσο συνέχισε να πρωταγωνιστεί σε άλλους θιάσους. Το 1972 επέστρεψε στο Εθνικό, με ιδιαίτερη επιτυχία σε παραστάσεις στην Επίδαυρο («Οιδίπους Τύραννος», «Προμηθέας Δεσμώτης», κ.α.). Αργότερα επανίδρυσε το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο, όπου συνεργάστηκε με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, την Έλλη Λαμπέτη και την Μελίνα Μερκούρη. Η τελευταία του θεατρική εμφάνιση ήταν το 1984 στο Ηρώδειο στην παράσταση «Προμήθεια» του Αντωνίου, λίγο πριν μας αφήσει τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.

Ο Μάνος Κατράκης ήταν λάτρης της λογοτεχνίας και έγραψε ποιητικά έργα και πεζά. Κλασικές έχουν μείνει δεκάδες απαγγελίες του σε διάφορες εκδηλώσεις και στο ραδιόφωνο, όπου με τη μοναδική του φωνή έδινε φλόγα στον νεοελληνικό ποιητικό λόγο.

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Το ντεμπούτο του Μάνου Κατράκη στον κινηματογράφο έγινε πολύ νωρίς, όταν ο σκηνοθέτης Κώστας Λελούδας τον είδε το 1928 σε μια θεατρική παράσταση, ενθουσιάστηκε από τον δυναμισμό του και του πρότεινε να συμμετάσχει στην πρώτη βουβή ελληνική ταινία «Το Λάβαρο του 21».

Συνέχεια είχαν ογδόντα περίπου ταινίες με τις ερμηνείες του να έχουν αφήσει εποχή. Συνήθως, υποδυόταν χαρακτήρες που είχαν θέση στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας, χάρη στο επιβλητικό παρουσιαστικό του. Με την υποκριτική του ικανότητα κατάφερνε να δίνει ειδικό βάρος και υπόσταση σε κάθε ρόλο του, ακόμα κι αν δεν ήταν πρωταγωνιστικός. Ξεχωρίζουν οι ρόλοι του στις ταινίες «Μαγική Πόλις» (1954), «Αντιγόνη» (1962), «Ηλέκτρα» (1962), «Τα Κόκκινα Φανάρια» (1963), «Το Χώμα Βάφτηκε Κόκκινο» (1966), «Κατηγορώ τους Ανθρώπους» (1966), «Κοντσέρτο για Πολυβόλα» (1967), καθώς και ο τελευταίος ρόλος του στην ταινία «Ταξίδι στα Κύθηρα» (1984) του Θεόδωρου Αγγελόπουλου.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΖΩΗ

Παντρεύτηκε πρώτη φορά το 1933, σε ηλικία 25 ετών, την επίσης ηθοποιό Άννα Λώρη αλλά σύντομα χώρισαν.

Το 1954, μετά από μια παράσταση, γνωρίζεται με την γυναίκα που έμελλε να γίνει η γυναίκα της ζωής του, την χορεύτρια Λίντα Άλμα. Έζησαν μαζί 30 χρόνια, μέχρι το θάνατο του Μάνου Κατράκη (1984) ενώ επισημοποίησαν την σχέση τους με γάμο λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1979.

Ο Μάνος Κατράκης είχε πει για την Λίντα Άλμα: «Η Λίντα αντικατέστησε ό,τι είναι δυνατόν να υπάρξει αγαπημένο σ’ έναν άνθρωπο. Μάνα. Πατέρα. Ερωμένη. Σύζυγο. Φιλενάδα. Θύμα. Τι να σου πω. Υπηρέτη. Αφέντη. Δηλαδή δε νομίζω ότι βρίσκονται εύκολα τέτοιοι άνθρωποι. Είναι ένα πλάσμα άλλου κόσμου!»

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Το 1961 βραβεύτηκε από το Φεστιβάλ του Σαν Φρανσίσκο για την ερμηνεία του στο ρόλο του Κρέοντα στην «Αντιγόνη» του Γιώργου Τζαβέλα. Η ταινία κέρδισε και το βραβείο σκηνοθεσίας ενώ αγκαλιάστηκε από τους ανταποκριτές του Ξένου Τύπου στην Αμερική, που την κατέταξαν στις 10 καλύτερες για το 1961.

Το 1961 απέσπασε το βραβείο Β’ ανδρικού ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ερμηνεία του στην ταινία «Συνοικία το Όνειρο» του Αλέκου Αλεξανδράκη.

ΘΑΝΑΤΟΣ

Ο Μάνος Κατράκης έφυγε από την ζωή στις 2 Σεπτεμβρίου 1984, σε ηλικία 76 ετών.