Κορυφαίος και καινοτόμος μουσικοσυνθέτης του ελληνικού κινηματογράφου, ο Κώστας Καπνίσης είχε την ικανότητα να γράφει μουσική όλων των ειδών ανάλογα με το οπτικό υλικό το οποίο καλούνταν κάθε φορά να «ντύσει» (από παραδοσιακά μοτίβα μέχρι μοντέρνους σκοπούς, κι από τζαζ ήχους έως λαϊκά ακούσματα). Ήταν ένας καλλιτέχνης χαμηλών τόνων που προτιμούσε να μένει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας γι’ αυτό και η φήμη του δεν έφτασε στα ύψη που του αναλογούσε. Αυτό, ωστόσο, δεν στάθηκε εμπόδιο στην καριέρα του και δικαίως του αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός του «Έλληνα Μορικόνε» τόσο από τους θαυμαστές του όσο και από επαγγελματίες του χώρου.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

Γεννήθηκε στην Αθήνα το φθινόπωρο του 1920. Ο πατέρας του επέλεξε να γράψει και τους δύο γιούς του στο ωδείο όπου εκείνος έκανε μαθήματα πιάνου (από την ηλικία των 5 ετών) ενώ ο αδελφός του έκανε μαθήματα βιολιού. Ολοκλήρωσε τις μουσικές του σπουδές στο Ελληνικό Ωδείο υπό την καθοδήγηση σπουδαίων δασκάλων όπως ο Νίκος Σκαλκώτας και ο Γιάννης Παπαϊωάννου.

Η ΜΟΥΣΙΚΗ

Ξεκίνησε τη μουσική του καριέρα σε νεαρή ηλικία. Στα 18 του χρόνια συνέθεσε το πρώτο του τραγούδι με τον τίτλο «Γελάς», σε στίχους του Γιώργου Οικονομίδη, το οποίο κυκλοφόρησε αργότερα σε δίσκο με την φωνή του Τώνη Μαρούδα. Αυτή ήταν μόνο η αρχή της συνεργασίας του με τον Μαρούδα, στον οποίο έδωσε και άλλα τραγούδια, αλλά το «Γελάς» έμελλε να γίνει μια διαχρονική επιτυχία που τραγουδήθηκε μεταγενέστερα και από άλλους μεγάλους ερμηνευτές όπως ο Γιάννης Πάριος και ο Μιχάλης Χατζηγιάννης.

Στην ηλικία των 21 ετών προσλήφθηκε στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (τη σημερινή ΕΡΤ) όπου συνέχισε να εργάζεται για πολλά χρόνια (με ένα αναγκαστικό «διάλειμμα» κατά τη διάρκεια της Χούντας) ως ενορχηστρωτής και διευθυντής ορχήστρας.

Μέσα στην Κατοχή, το 1943, έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τον κόσμο του θεάτρου όταν πιάνει δουλειά ως πιανίστας σε μια μουσική κωμωδία του Θεάτρου Κοτοπούλη. Σύντομα γνωρίζεται με τον Αλέκο Σακελλάριο ο οποίος του αναθέτει να γράψει για πρώτη φορά μουσική για θεατρικό έργο, το «Η Λίζα τα Θαλάσσωσε» που ανέβηκε στο θέατρο Παρκ το 1944. Η δεύτερη θεατρική του δουλειά ήταν πάλι με το θεατρικό δίδυμο Αλέκου Σακελλάριου-Χρήστου Γιαννακόπουλου, το «Fleur d’ amour» στο Θέατρο Κοτοπούλη.

Την δεκαετία του ’60 συνεργάστηκε στενά με μια άλλη μεγάλη φωνή του ελληνικού πενταγράμμου, την Γιοβάννα. Μαζί ταξίδεψαν δύο φορές στο εξωτερικό: το 1963 την συνόδεψε στην περιοδεία της στην πρώην Σοβιετική Ένωση (έχοντας αναλάβει και τη διεύθυνση της ορχήστρας) και το 1966 επισκέφτηκαν το Ρίο ντε Τζανέιρο όπου η Γιοβάννα συμμετείχε στον διαγωνισμό τραγουδιού «Festival Internacional Da Canção Popular» με ένα δικό του τραγούδι με τον τίτλο «Φωτιά».

Ο Καπνίσης δεν έγραψε πολλά τραγούδια. Ήδη από την δεκαετία του ’50 είχε αρχίσει να χάνει το ενδιαφέρον του για τη σύνθεση τραγουδιών και μόνο, και αναζητούσε άλλη δημιουργική διέξοδο για το μουσικό του ταλέντο.

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Η πρώτη του δουλειά στον κινηματογράφο όπως και η πρώτη του ταινία στη Φίνος Φιλμ δεν ήταν αποκλειστικά δικές του συνθέσεις. Και στις δύο περιπτώσεις συνεργάστηκε με έναν άλλο συνθέτη και έγραψαν τη μουσική μαζί. Πρόκειται για τις ταινίες «Μια νύχτα στον Παράδεισο» (1951) του Θανάση Μεριτζή, και το «Χαρούμενο Ξεκίνημα» (1954) του Ντίνου Δημόπουλου στην οποία συνυπέγραψε τη μουσική με τον Λυκούργο Μαρκέα.

Ο ίδιος θεωρούσε πως το ουσιαστικό του «ντεμπούτο» στην μουσική επένδυση κινηματογραφικών ταινιών έγινε το 1959 όταν έγραψε τη μουσική για τη βουκολική ταινία «Ματωμένο Ηλιοβασίλεμα» του Ανδρέα Λαμπρινού. Η συγκεκριμένη δουλειά είχε ιδιαίτερη σημασία για εκείνον επειδή ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε μεγάλη ορχήστρα (45 οργάνων!) αλλά και επειδή του έδωσε την ευκαιρία να δημιουργήσει ένα καινούριο μουσικό μοτίβο πατώντας πάνω στη δημοτική μουσική που αγαπούσε πολύ.

Έντυσε με τη μουσική του άλλες 17 ταινίες της Φίνος Φιλμ, ξεκινώντας επίσημα τη συνεργασία του με την εταιρία (έπειτα από πρόσκληση του Φιλοποίμενα Φίνου) από την ταινία «Ο Κατήφορος» (1961) του Γιάννη Δαλιανίδη. Η ταινία είχε μεγάλη επιτυχία (ήρθε πρώτη σε εισπράξεις ανάμεσα σε 68 ελληνικές ταινίες εκείνης της χρονιάς), η οποία οφείλεται εν μέρει και στην εξαιρετική μουσική του Κώστα Καπνίση με τζαζ στοιχεία κι άλλους μοντέρνους ρυθμούς της εποχής.

Συνολικά, έγραψε μουσική για περισσότερες από 100 κινηματογραφικές ταινίες (μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ). Ανάμεσα στις παραγωγές της Φίνος Φιλμ που ξεχωρίζουν για τη μουσική του Καπνίση βρίσκονται: «Το Δόλωμα» (1964) του Αλέκου Σακελλάριου, «Τζένη Τζένη» (1966) σε σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου, «Κοντσέρτο για Πολυβόλα» (1967), «Ο Μικρός Δραπέτης» (1969) του Σταύρου Τσιώλη με τον Γιάννη Πουλόπουλο να ερμηνεύει το υπέροχο ζεϊμπέκικο «Το Δάκρυ μας Σταλιά-Σταλιά» σε μουσική του Καπνίση και στίχους του Πυθαγόρα, «Όταν η Πόλις Πεθαίνει» (1969) με τη Μαίρη Χρονοπούλου να τραγουδάει το λαϊκό τραγούδι «Υπάρχει Κάπου Ένα Παιδί» σε μουσική του Καπνίση και στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, η μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία της χρυσής εποχής του ελληνικού κινηματογράφου «Υπολοχαγός Νατάσσα» (1970) του Νίκου Φώσκολου και, τέλος, η ταινία «Παπαφλέσσας» (1971). Αξιομνημόνευτη είναι και η μουσική του για τις ταινίες «Τα Παληόπαιδα» (1963) του Νέστορα Μάτσα, όπου η Μαίρη Χρονοπούλου ερμηνεύει εκπληκτικά το αισθαντικό τραγούδι του Καπνίση «Ώρες Αργές», και «Η Γυνή να Φοβήται τον Άνδρα» του Γιώργου Τζαβέλλα. Η τελευταία ταινία που έφερε την υπογραφή του στη μουσική επένδυση ήταν «Η Βαλίτσα του Παπά» (1978) σε σκηνοθεσία του Ντίμη Δαδήρα.

Η συνεισφορά του Κώστα Καπνίση στην κινηματογραφική μουσική είναι μεγάλη και σημαντική. Οι συνθέσεις του χρησιμοποιούνται μέχρι τις μέρες μας από σύγχρονους δημιουργούς ως μουσικό «χαλί» ταινιών και τηλεοπτικών σειρών.

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Τιμήθηκε τρεις φορές με το Βραβείο Μουσικής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης: για την ταινία «Τα Χέρια» (1962) που δεν προβλήθηκε ποτέ σε ελληνικές αίθουσες εκτός του φεστιβάλ, για την ταινία της Φίνος Φιλμ «Πανικός» (1969) και για το ντοκιμαντέρ «Αλέξανδρος ο Μέγας» (1977).

ΘΑΝΑΤΟΣ

Ο Κώστας Καπνίσης έφυγε από τη ζωή στις 4 Ιουλίου του 2007, σε ηλικία 86 ετών.